Według Raymonda Arona Pełnymi członkami systemu międzynarodowego są te jednostki, które są uwzględniane przez najważniejsze państwa w ich rachunkach dotyczących stosunku sił(1995: 127). Mowa tu nie tylko o podmiotowości danego aktora poziomu makrostrukturalnego, ale sile oddziaływania na innych aktorów w ramach relacji międzynarodowych. Aron rozpatrując relacje na tym polu zwrócił uwagę, że odbywają się one za pomocą wybranych jednostek, którym przypisywał dwa rodzaje podejmowanych strategii tj. dyplomatów i żołnierzy. Tym samym odwoływał się do dwóch warunków funkcjonowania aktorów w relacjach międzynarodowych – pokoju i wojny.

Mając na uwadze złożoność bytu jakim jest aktor poziomu makrostrukturalnego, należy zwrócić uwagę na to, że poszczególne jednostki stanowiące reprezentacje mogą wywodzić się z rożnych dziedzin rzeczywistości społecznej. Należy tu przywołać złożoność relacji naród-społeczeństwo-państwo wobec relacji zmiennych w dwóch wymiarach (i) pokój – wojna oraz (ii) suwerenność – niewola, która wymaga dookreślenia definicyjnego poszczególnych bytów dla pełnego zrozumienia wzajemnych relacji tych bytów oraz relacji tych trzech bytów względem cywilizacji(Zagórski 1998: 46).

Naród jest wspólnotą spełniającą kryteria kulturowe, jak wspólny język, historia, tożsamość, religia, ale także odwołujący się do ojczyzny (Ossowski 1984), czyli określonego terenu pełniącego rolę historycznego miejsca na ziemi. Członkowie narodu nie muszą zamieszkiwać na terenie ojczyzny, bowiem część narodów ma w danym okresie historycznym charakter diasporyczny i ojczyzna stanowi jedynie punkt odniesienia identyfikacji tożsamościowej jego członków. Inną propozycję czynników składających się na naród podał Samuel Huntington (2007) opisując tożsamość narodu amerykańskiego zbudowaną na triadzie „credo”, język, fundament kulturowy Podobnych list elementów – pozwalających definiować narody – powstało znacznie więcej. Klasyczna literatura socjologiczna najczęściej prezentuje dwa typy definiowania narodu. Pierwszy z nich to definicje genetyczne, czyli wskazujące czynniki które złożyły się na powstanie danego narodu. Drugim sposobem są definicje strukturalne, w których wymienia się cechy będące charakteryzującymi daną zbiorowość społeczną pod nazwą narodu (Kurczewska 1998). W perspektywie tego drugiego typu definicji narodu należy rozpatrywać konstrukty, takie jak wspomniana już definicja Ossowskiego, czy również propozycja Renana (1882), który zdefiniował naród jako wspólnotę duchową, o której istnieniu decyduje codzienny plebiscyt, czy też Znanieckiego społeczeństw o kulturze narodowej (1990).

Ważnym elementem jest także odróżnienie narodu od grupy etnicznej. Część wskaźników dla wyróżnienia obu tych pojęć jest zbieżna, jednak członkowie grupy etnicznej nie rozpoznają więzów ich łączących, jako elementów będących dla nich podstawą do autoidentyfikacji. W tej koncepcji grupy etniczne nie aspirują do posiadania własnych struktur organizacji państwowej, co jest udziałem narodów. Wydaje się zatem, że narody mają charakter zbiorowości bardziej dojrzałych, rozpoznawanych i autodefiniowanych, jako spójne całości (Malinowski 1958). Współczesny naród polski ma charakter diasporyczny, gdyż około jednej trzeciej jego członków żyje poza granicami ojczyzny.

Jako społeczeństwo rozpoznajemy zbiorowości ograniczone terytorialnie o dominującym charakterze kultury jednego narodu stojącego za wolą funkcjonowania organizacji państwowej. Struktura społeczeństwa polskiego jest strukturą, którą można nazwać postkomunistyczną. Jednak trudno mówić o społeczeństwie obywatelskim wobec nie wykształtowania się od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej klasy średniej w jej zachodnioeuropejskim wariancie (Domański 2007). Wstąpienie do UE w 2004 roku pociąga za sobą dalsze konsekwencje wobec tego procesu. Być może jest to element wspomagający aktualny podział wobec podejścia do władzy w społeczeństwie polskim. W jednym segmencie obserwujemy bowiem powierzchowne i pastiszowe, następujące również pod presją Unii Europejskiej limitowanie przełomu nominalistycznego sprzed wieków bez towarzyszącego temu dyskursu filozoficznego i teologicznego, gdy reszta społeczeństwa bezpieczniej czuje się w równie powierzchownie przeżywanej perspektywie tomistycznego realizmu(Staniszkis 2012: 118). Wbrew postrzeganiu tej pierwszej proces transformacji trwa i trudno oczekiwać zakończenia w tak szybko zmieniających się uwarunkowaniach makro i megastrukturalnych. Polityka integracji z Zachodem będąca paradygmatem polskiej polityki zagranicznej przyniosła mniej korzyści niż się spodziewano, zaś sama UE chwieje się gospodarczo.

Trzecim bytem jest organizacja państwowa. Będąc polityczną organizacją społeczeństwa należy rozpatrywać ją kategoriach posiadanej suwerenności. Pomimo wyrażenia suwerenności w preambule do konstytucji z 2 VI 1997 odzyskawszy możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej (…) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa można odnaleźć wymiary organizacji politycznej III RP, które w sposób wątpliwy wypełniają wskaźniki suwerenności. Mowa tu o podporządkowaniu prawnym normatywnych regulacji wewnętrznych wobec rozporządzeń administracyjnych wydawanych przez urzędników Unii Europejskiej pod groźbą sankcji przy nie wdrożeniu ich w życie (dyktat formy u Staniszkis ss. 36-45, 81-104). Z drugiej strony od rozpoczęcia procesu transformacji nie wykształtowała się dominująca klasa średnia, która stanowiąc aktywne zaplecze sprawowało by kontrolę społeczną (wymiar społeczny wpływający na funkcjonowanie bytu państwowego) konieczną do wymuszania rotacji w wielu wymiarach funkcjonowania państwa. Tym samym ponad dwadzieścia lat po rozpoczęciu się procesu transformacji ustrojowej, czyli okresie w którym zdążyło dorosnąć i wejść w życie społeczno-polityczne pełne pokolenie obywateli nie mających doświadczenia z poprzednim systemem, żyjących w nowych warunkach rzeczywistości – nie została dokonana wymiana elit w kluczowych dla sprawnego i suwerennego funkcjonowania państwa. Chodzi tu o struktury, które powinny być grupami dyspozycyjnymi wobec społeczeństwa narodowego, a są uwikłane w relacje zbudowane w czasach i w ramach realizowania interesu poprzedniego ustroju (Łoś, Zybertowicz 2000).

Aron R., (1995), Pokój i wojna między narodami : (teoria). [T. 1], tł. Adam Mielczarek, Warszawa: Centrum im. Adama Smitha

Domański H., (2007), Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar<

Huntington S.P., (2007), Kim jesteśmy? : wyzwania dla amerykańskiej tożsamości narodowej, tł. Bartłomiej Pietrzyk, Kraków: Znak

Konstytucja Rzeczyposplitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Kurczewska J., (1998), Naród, [w:] Encyklopedia Socjologii t. 2, Warszawa: Oficyna Naukowa

Łoś M., Zybertowicz A., (2000), Privatizing the police-state: the case of Poland, London: Macmillan; New York: St. Martin s Press

Szkice z teorii kultury, tł. H. Buczyńska, H. Stasiak, T. Święcka, Warszawa: Książka i Wiedza<

Ossowski S., (1984), O ojczyźnie i narodzie, , >Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

Renan E., (1882), Qu’est-ce qu’une nation?,, Paris

Zagórski Z., (1998), Wojsko, naród, społeczeństwo w toku polskiej transformacji i integracji europejskiej, [w:] Zeszyty Naukowe Poglądy i Doświadczenia, red.T. Leczykiewicz, Z. Zagórski, Wrocław