12 maja 2014 r. zmarł w Zurychu na skutek powikłań spowodowanych upadkiem ze schodów wybitny szwajcarski artysta sztuki współczesnej, Hans Rudolf Giger – postać, która odcisnęła piętno na współczesnej kulturze popularnej, a która nie jest szeroko znana w naszym kraju.
Urodzony w 1940 roku w Chur, Giger mówił o sobie, iż miał „wspaniałe dzieciństwo”, zaś momentem przełomowym było ujrzenie w wieku 8 lat egipskiej mumii w muzeum w Chur, którą potem często odwiedzał w niedzielne popołudnia. Za namową rodziców studiował architekturę i wzornictwo przemysłowe w Zurychu (ZHdK, Zürcher Hochschule der Künste). Swoją przygodę ze sztuką rozpoczął wykorzystując tusz oraz farby olejne, by w końcu sięgnąć po farby w sprayu, które umożliwiły mu ekspresję własnego, niepokojącego stylu (sztuka biomechaniczna/biomech art), przepełnionego mrokiem oraz seksualnością.
Sztuka biomechaniczna jest surrealistycznym stylem łączącym elementy mechaniczne z organicznymi. Po sukcesie filmu „Obcy” sztuka biomechaniczna rozpoczęła swój triumfalny pochód na całym świecie w różnych dziedzinach; od filmu począwszy a na tatuażach skończywszy.
Przełomowym momentem w karierze Gigera była jego grafika „Necronom IV” z cyklu „Necronomicon”, przedstawiająca istotę o humanoidalnym torsie i fallicznej czaszce. Została ona dostrzeżona przez Ridleya Scotta, dla którego stanowiła inspirację dla tytułowego bohatera filmu science-fiction „Obcy”.
Film odniósł niebywały sukces, zaś sam Giger otrzymał Oscara w 1980 r. za efekty specjalne. Co godne zauważenia, producent filmu Gordon Carroll określał prace artysty mianem „chorych”, zaś wytwórnia filmowa (20th Century Fox) miała obawy w stosunku do wykorzystania koncepcji Gigera jako potencjalnie „wstrząsających” dla publiczności.
Giger, tworząc Obcego (zwanego również Ksenomorfem) nadał mu liczne rysy seksualne: podwójne usta o wyraźnie fallicznym charakterze uzbrojone w ostre zęby (celowa aluzja do vagina dentata) czy też długi, szpiczasto zakończony ogon, umożliwiający śmiertelną penetrację. Młoda forma Obcego, Twarzołap (ang. Facehugger) również oralnie wykorzystuje ofiarę, przykleszczając się do ust, inseminując embrion, który zabije żywiciela przy urodzeniu.
W konsekwencji sukcesu “Obcego”, Giger stał się rozchwytywanym twórcą. Warto dodać, że sam Giger stwierdzał, iż był zadowolony wyłącznie z „Obcego”, czego nie mógł powiedzieć o innych filmach.
Wpływ Gigera na współczesną kulturę nie ogranicza się wyłącznie do branży filmowej. Giger zainspirował również licznych projektantów gier. Takie tytuły jak “Alien” (Argus Press Software) z 1984r. czy “Aliens” (Electric Dreams) z 1986 r., wypełnione demonicznymi potworami w klaustrofobicznej, futurystycznej przestrzeni z pewnością była zaczerpnięte z prac szwajcarskiego artysty. Nietrudno dostrzec elementy biomechaniki w kultowym shooterze „Doom”, „Half-life” czy też „Resident Evil”.
Giger projektował również biżuterię, meble oraz wnętrza. Zaprojektował okładkę solowego albumu „Koo Koo” dla Debbie Harry, która została uznana za jedną z najlepszych okładek wszechczasów według magazynu „Rolling Stone” .
W 1998 r. Giger otworzył swoje muzeum w Chateau St. Germain w Gruyères (Szwajcaria), gdzie zgromadzono największy zbiór prac własnych jak również innych artystów.
Pomimo swojego licznych sukcesów, Giger nie zdobył pełnego uznania w swojej ojczyźnie; mimo światowej renomy i rozpoznawalności jego twórczość była zbyt kontrowersyjna dla części Szwajcarów. Jednym z dowodów niezrozumienia w Helwecji było odrzucanie jego wniosków grantowych przez władze w latach 1967-1970r.
„H.R. Giger’s Art in Motion” (2010, reż. Petr Luksan) – animowane obrazy Gigera
„Occult Experience” (1987, reż. Frank Heimans) – fragment filmu w którym Giger wyjaśnia, dlaczego jego twórczość jest taka mroczna
Giger zapewnił sobie trwałe miejsce w panteonie twórców sztuki. Jego niezwykłe dzieła, przepełnione ciemnością oraz nieskrępowaną seksualnością mogą budzić niepokój, mogą bulwersować, lecz nie pozostawiają widza obojętnym. Giger był artystą totalnym, wiernym swoim zapatrywaniom. Z całą pewnością jego wizje będą stanowiły inspirację dla kolejnych twórców, zaś dorobek będzie znajdował kolejnych odbiorców, poszukujących nowych doznań.
Wybrana bibliografia
HR Giger – The Official Website. Dostęp: 16 czerwiec 2014, z http://www.hrgiger.com/frame.htm
In Zurich no one can hear you scream. (2007, lipiec 16). swissinfo.ch. Dostęp: 16 czerwiec 2014, z http://www.swissinfo.ch/eng/archive/In_Zurich_no_one_can_hear_you_scream.html?cid=6001432
Says, Y. (b.d.). H.R. Giger’s Alien: A Brief History Of The Man And the Monster. WhatCulture! Dostęp: 16 czerwiec 2014, z http://whatculture.com/film/h-r-gigers-alien-a-brief-history-of-the-man-and-the-monster.php
http://www.littlegiger.com/ , Dostęp: 16 czerwiec 2014
Grafiki
Wykorzystano w tekście ilustracje na licencji CC BY-NC-ND 2.0 z https://www.flickr.com/photos/spleenheart/ .
- HR Giger „Deification XI”
- HR Giger „Necronom IV”
- HR Giger „Alien”
- HR Giger „Baphomet”
- HR Giger “Harkonnen Capo Chair”
Filmy
„H.R. Giger’s Art in Motion” (2010, reż. Petr Luksan), Dostęp: 16 czerwiec 2014, z http://www.youtube.com/watch?v=sPZaNlYX2vk
„Occult Experience” (1987, reż. Frank Heimans), Dostęp: 16 czerwiec 2014, z http://www.youtube.com/watch?v=X2I-D4jqNLg